Psaxtiria

Οταν κοιμόμαστε, κάποιες στιγμές τα μάτια μας κινούνται πολύ γρήγορα. Πρόκειται για τον λεγόμενο «ύπνο με ταχείες κινήσεις των οφθαλμών» ή ύπνο REM (Rapid Eye Movement Sleep), που καταλαμβάνει περίπου το 20% με 25% του συνολικού χρόνου του ύπνου και συνοδεύεται από έντονη ονειρική δραστηριότητα.

Πώς όμως εξηγείται αυτή η φαινομενικά «παράδοξη» κίνηση των ματιών -παράδοξη γιατί κατά το στάδιο αυτό του ύπνου παρατηρείται μια κατά τα άλλα σχεδόν πλήρης απουσία μυϊκής δραστηριότητας; Εξυπηρετεί κάποιο σκοπό ή είναι απλώς τυχαία; Τα τελευταία πενήντα χρόνια οι νευροεπιστήμονες έχουν επιχειρήσει να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα προτείνοντας διάφορες θεωρίες, όπως ότι η κίνηση αυτή χρησιμεύει για να λιπαίνει τα μάτια ή ακόμη και για να «κρατά ζεστό» τον εγκέφαλο! Αλλά μέχρι σήμερα καμία από τις θεωρίες αυτές δεν είχε καταφέρει να θεωρηθεί επαρκώς πειστική. Μια νέα πρόσφατη μελέτη όμως, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Brain», υποστηρίζει ότι δεν χρειάζεται να αναζητούμε περίπλοκες εξηγήσεις, γιατί απλούστατα η απάντηση βρίσκεται μπροστά στα... μάτια μας: κατά τη φάση REM του ύπνου, δηλαδή για περίπου δέκα λεπτά τέσσερις με πέντε φορές στη διάρκεια της νύχτας, τα μάτια μας «σκανάρουν» τις σκηνές που βλέπουμε στα όνειρά μας και κάνουν τις κινήσεις που θα έκαναν εάν τις ίδιες σκηνές τις βλέπαμε ενώ είμαστε ξύπνιοι!

Οι συγγραφείς της έρευνας, ερευνητές στο νοσοκομείο Πιτιέ-Σαλπετριέρ του Παρισιού, κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα μελετώντας πενήντα έξι ασθενείς που έπασχαν από διαταραχή συμπεριφοράς του ύπνου REM (Rem Sleep Behaviour Disorder ή RBD), μια γνωστή διαταραχή του ύπνου η οποία χαρακτηρίζεται από αδυναμία καταστολής του μυϊκού τόνου, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να κάνουν εκούσιες κινήσεις στον ύπνο τους, όπως π.χ. να κλοτσούν, να αναπηδούν, να βγάζουν κραυγές, να απλώνουν τα χέρια τους για να γραπώσουν κάτι ή για να πιαστούν από κάπου, «μιμούμενοι» τις κινήσεις που κάνουν στα όνειρά τους.

Η μελέτη αυτής της παθολογίας του ύπνου «αποτελεί ένα πραγματικό παράθυρο στα όνειρα· είναι σαν να βλέπεις τους υπότιτλους σε μια ταινία» όπως χαρακτηριστικά λέει η νευρολόγος Isabelle Arnulf, βασικό μέλος της ερευνητικής ομάδας που διεξήγαγε την έρευνα και μία εκ των συγγραφέων του σχετικού άρθρου.

Η Arnulf και οι συνεργάτες της κατέγραψαν με τη βοήθεια ηλεκτροδίων τις οφθαλμικές κινήσεις των πενήντα έξι ασθενών αλλά και αυτές δεκαεφτά φυσιολογικών ατόμων, ενώ ταυτόχρονα βιντεοσκοπούσαν τη συμπεριφορά τους καθώς κοιμόντουσαν. Στη συνέχεια συνέκριναν τον τρόπο που κινούνταν τα μάτια των ατόμων στις δύο ομάδες προκειμένου να διαπιστώσουν εάν υπήρχαν διαφορές. Και αφού εξακρίβωσαν ότι δεν υπήρχαν καθόλου τέτοιες διαφορές, κατόπιν αντιπαρέβαλαν τις κινήσεις των ματιών με τις κινήσεις του σώματος των ατόμων με διαταραχή RBD, για να διαπιστώσουν αν μεταξύ τους υπήρχε κάποια αντιστοιχία. Και πάλι είδαν «συμμετρία».

Για παράδειγμα, μια γυναίκα που είχε ονειρευτεί ότι φιλούσε κάποιον στα αριστερά της, είχε στρέψει το βλέμμα της προς τα αριστερά· ένας άντρας που είχε ονειρευτεί ότι ανέβαινε μια σκάλα, κινούσε τα μάτια του πάνω-κάτω για να ελέγξει πόσο ψηλά έχει φτάσει· και ένας άλλος που είχε δει στον ύπνο του ότι τον κυνηγούν λιοντάρια, έστρεφε συνεχώς το βλέμμα του προς τα πίσω.