Psaxtiria

Το τηλέφωνο χτυπάει και η υπεύθυνη της ιδιωτικής τράπεζας φύλαξης βλαστοκυττάρων απαντά. Δημοσιογράφοι των «ΝΕΩΝ» υποδυόμενοι τους μελλοντικούς γονείς που επιθυμούν να αποθηκεύσουν τα βλαστικά κύτταρα του μωρού τους για να εξασφαλίσουν την υγεία του, ακούνε την υπάλληλο στην άλλη γραμμή να απαντά με σταθερή φωνή πως τα βλαστοκύτταρα είναι η λύση στη λευχαιμία, αλλά και σε 70 ακόμη ασθένειες. Οι αιματολόγοι ωστόσο κάνουν λόγο για εμπόριο ελπίδων: «Τα βλαστοκύτταρα είναι ακατάλληλα για τη λευχαιμία».

Νέες... τάσεις, όπως η φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων (απομονώνονται από τον ιστό του ομφάλιου λώρου του νεογέννητου) και η συλλογή βλαστοκυττάρων από τα πρώτα δόντια του μωρού (νεογιλά) θέτουν επιπλέον διλήμματα στους νέους γονείς.

Το σημαντικότερο ωστόσο, σύμφωνα με τους αιματολόγους, είναι ότι οι γονείς παραπλανούνται όταν πείθονται να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα του νεογέννητου μωρού τους - με κόστος περίπου 2.000 ευρώ-, με το επιχείρημα πως θα έχουν ένα μόσχευμα στην περίπτωση που το παιδί νοσήσει στο μέλλον από λευχαιμία ή άλλη σοβαρή ασθένεια. «ΤΑ ΝΕΑ» επικοινώνησαν με τρεις ιδιωτικές εταιρείες αποθήκευσης βλαστικών κυττάρων εκφράζοντας τις απορίες μελλοντικών γονέων. Αυτό που διαπίστωσαν είναι πως οι απαντήσεις είναι συχνά αντιφατικές σε ό,τι αφορά την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα των βλατοστοκυττάρων, προκαλώντας σύγχυση στους ενδιαφερομένους. Στην πρώτη εταιρεία, η υπεύθυνη, πρόθυμη να απαντήσει σε κάθε ερώτηση και απορία της μέλλουσας μητέρας, στην ερώτηση «σε ποιες ασθένειες μπορεί να γίνει χρήση των βλαστοκυττάρων» απάντησε πως εκτός από τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και τις διαταραχές στο ανοσοποιητικό, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και για τη λευχαιμία.

Στη δεύτερη εταιρεία, ο υπεύθυνος ήταν κατηγορηματικός: Λευχαιμία; «Τα βλαστοκύτταρα του παιδιού σας μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην περίπτωση της λευχαιμίας, όχι όμως στην περίπτωση που νοσεί το ίδιο το παιδί. Δεν συνιστάται αυτή η χρήση. Αντίθετα, χρησιμοποιούνται κυρίως όταν τα χρειαστεί κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας».

Η τρίτη εταιρεία έκανε λόγο για δεκάδες μεταμοσχεύσεις με βλαστοκύτταρα παγκοσμίως, ενώ επεσήμανε πως τα δείγματα των βλαστικών κυττάρων είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για περισσότερες από 70 ασθένειες, μεταξύ των οποίων η λευχαιμία, ο λύκος, αλλά και ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος!

«Είναι κλινικά τεκμηριωμένο πως στη συχνότερη “παιδική” λευχαιμία (οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία), η αυτόλογη μεταμόσχευση- δηλαδή η χορήγηση μοσχεύματος από τον ίδιο άνθρωπο από τον οποίο προέρχεται- έχει τα ίδια αποτελέσματα με αυτά της συμβατής χημειοθεραπείας. Μάλιστα, το 75%-80% των μικρών ασθενών που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία γίνεται καλά», λέει στα «ΝΕΑ» ο διευθυντής της Αιματολογικής Κλινικής και Μεταμοσχεύσεων Μυελού των Οστών στο «Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης και μέλος του Δ. Σ. του Εθνικού Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) κ. Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος.

Πόρισμα. Είναι ενδεικτικό πως η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία καταλήγει σε πόρισμά της πως «το ομφαλικό μόσχευμα του ασθενούς δεν είναι κατάλληλο για μεταμόσχευση προς τον ίδιο, επειδή είτε πάσχει σίγουρα και το ίδιο (σε κληρονομικές παθήσεις όπως είναι η μεσογειακή αναιμία) είτε πάσχει δυνητικά (σε περιπτώσεις εμφάνισης λευχαιμίας τα πρώτα έτη της ζωής)».

Αυτός είναι και ο λόγος που οι ειδικοί επιμένουν στην ενίσχυση των δημόσιων τραπεζών ομφαλικών μοσχευμάτων που λειτουργούν με γνώμονα τη δημόσια υγεία.

Αυστηροί κανόνες. Αλλωστε, όπως διευκρινίζουν οι ειδικοί, η συλλογή οφμαλοπλακουντιακού αίματος διέπεται από αυστηρούς κανόνες, γι΄ αυτό και πιστοποιημένοι διεθνείς οργανισμοί αρνούνται την συνεργασία τους με ιδιωτικές τράπεζες, με την αιτιολογία πως στην πλειονότητά τους δεν υπόκεινται σε έλεγχο.

Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως «οι δημόσιες τράπεζες πετούν το 60%-70% των μοσχευμάτων που συλλέγονται. Οταν εντοπίζεται μικρή ποσότητα κυττάρων στο μόσχευμα, ο ασκός συλλογής είναι μολυσμένος ή παρατηρούνται πήγματα τότε το αίμα απορρίπτεται ως ακατάλληλο. Επιπλέον, τα μοσχεύματα πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο ιστοσυμβατότητας- χρειάζεται ωστόσο ειδική άδεια», υπογραμμίζει η κ. Αικατερίνη ΣταυροπούλουΓκίκα, διευθύντρια της Τράπεζας Βλαστοκυττάρων του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Οι αιματολόγοι επιμένουν στην υποστήριξη των δημόσιων τραπεζών, ώστε να δημιουργηθεί μια δεξαμενή εύρεσης συμβατών δοτών

Η φύλαξη των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων- απομονώνονται από τον ιστό του ομφάλιου λώρου-, κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Τα κύτταρα αυτά «διαφημίζονται» ως το μέλλον της αναγεννητικής ιατρικής, παρ΄ όλα αυτά τους έχουν προσδοθεί ιδιότητες που ακόμη δεν έχουν αποδειχθεί κλινικά.

Μάλιστα, φύλαξη μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων για μελλοντική ιδιωτική χρήση πραγματοποιείται εκτός από τις ιδιωτικές τράπεζες και από την ελληνική δημόσια τράπεζα στην Αθήνα, η οποία πάσχει από υποχρηματοδότηση. Το κόστος ξεπερνά τα 1.000 ευρώ, παρ΄ όλα αυτά οι υπεύθυνοι διευκρινίζουν στους γονείς που ενδιαφέρονται ότι δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά πως παρέχουν αποτελεσματική θεραπεία.

Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια διεξάγονται κλινικές μελέτες σε ασθενείς που εθελοντικά συμμετέχουν σε πειραματικές αγωγές με μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα ώστε να διαπιστωθεί εάν βελτιώνονται τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, εάν μπορεί να αντιμετωπιστεί η σήψη ή να δημιουργηθούν νέοι ιστοί και όργανα που έχουν υποστεί βλάβη.

Μεγάλη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας αντιμετωπίζει ωστόσο κριτικά τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, με το επιχείρημα πως αντίκειται στη δεοντολογία η πώληση ιατρικών υποσχέσεων, που μελετώνται στο εργαστήριο και δεν έχουν- μέχρι Τα πρώτα δόντια. Ειδικότερα, ιδιωτική τράπεζα προσφέρει μια νέα υπηρεσία κρυοσυντήρησης βλαστοκυττάρων από τα πρώτα δόντια των παιδιών (νεογιλά). Οπως αναφέρεται στην σχετική ιστοσελίδα, «τα κύτταρα αυτά βρίσκονται στο στάδιο πειραματικών μελετών για θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής». Οι φρονιμίτες των ενηλίκων αποτελούν επίσης πηγή λήψης βλαστοκυττάρων, σύμφωνα με τους ιθύνοντες.

Οπως ωστόσο, σημειώνει ο κ. Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος, η πράξη έχει αποδείξει πως πολλές φορές οι προσδοκίες πεθαίνουν σύντομα, ακόμη κι όταν τα αρχικά δεδομένα είναι ελπιδοφόρα: «Τα αρχέγονα κύτταρα που συγκεντρώνονται από τα δόντια δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως σε μελέτες, ούτε φυσικά στην κλινική πράξη. Ούτε έχει ακόμη καθοριστεί ασφαλής και αποδεδειγμένη μέθοδος για τον πολλαπλασιασμό αυτών των κυττάρων, ώστε να δημιουργηθεί επαρκής ποσότητα που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην κλινική πράξη για θεραπευτικούς σκοπούς».

Κατηγορηματικός εμφανίστηκε ο καθηγητής Γενετικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Washington, κ. Γιώργος Σταματογιαννόπουλος, κατά το 20ό Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο, καταρρίπτοντας τις «μυθικές» διαστάσεις που έχουν λάβει οι δυνατότητες που προσφέρουν τα βλαστικά κύτταρα.

Οπως υπογράμμισε, πριν από περίπου δέκα χρόνια, εργασία που εκπόνησαν ιταλοί επιστήμονες έδειξε πως τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα (βλαστοκύτταρα) έχουν αυξημένη πλαστικότητα: «έχουν δηλαδή την ιδιότητα να διαφοροποιούνται σε κύτταρα άλλου ιστού, παραδείγματος χάριν να δημιουργούν νευρικά ή κυτταρικά κύτταρα».

Ο κ. Σταματογιαννόπουλος τόνισε πως ακολούθησαν κι άλλες τέτοιες ανακαλύψεις που ενθουσίασαν τους επιστήμονες και άνοιξαν την... όρεξη των ιδιωτών. «Αποδείχθηκε όμως εκ των υστέρων, πως όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί ήταν “φούσκες” και οι όποιες πρώτες ενδείξεις οφείλονταν σε τεχνικά σφάλματα».

Επέμεινε ωστόσο πως το βλέμμα της επιστήμης επικεντρώνεται στον... πυρήνα των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων (σχηματίζονται λίγες ημέρες μετά τη γονιμοποίηση του εμβρύου), ύστερα μάλιστα από την ανακάλυψη πως αυτά μπορούν να δημιουργηθούν χωρίς να απαιτείται χρήση εμβρύων.

Η συνταγή. Ειδικότερα, δύο διαφορετικές ομάδες ειδικών - μία από την Ιαπωνία και η δεύτερη από τις ΗΠΑανακάλυψαν πως η λήψη ανθρώπινων δερματικών κυττάρων και η εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων που επαναπροσδιορίζουν τον πυρήνα τους, αρκούν για να καλλιεργηθούν εμβρυϊκά κύτταρα.

Η αποκάλυψη αυτή διεύρυνε το πεδίο της έρευνας, και τερμάτισε τις επί έτη αντιδράσεις οργανώσεων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των εμβρύων. Τώρα αυτό που απομένει είναι να αποδειχτεί εάν οι πρώτες ενδείξεις θα μετατραπούν σε επιστημονικές αποδείξεις, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες θεραπευτικές μεθόδους σε σοβαρές νόσους όπως είναι το Πάρκινσον και ο διαβήτης.

Στη χώρα μας λειτουργούν 22 ιδιωτικές τράπεζες, καθώς οι Ελληνίδες εμφανίζονται ως οι πλέον πρόθυμες Ευρωπαίες για τη φύλαξη βλαστοκυττάρων- 7 στις 10 δηλώνουν θετικές στο να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους. Στη Γαλλία και την Ιταλία η ιδιωτική φύλαξη δεν επιτρέπεται, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. και στις ΗΠΑ το πλαίσιο λειτουργίας των ιδιωτικών τραπεζών είναι αυστηρό.

Το αποτέλεσμα είναι να ανθεί ένα νέο είδος τουρισμού τα τελευταία χρόνια- είναι ενδεικτικό πως στην Ιταλία μόνο το 2009 τα ζευγάρια που ζήτησαν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, την ιδιωτική φύλαξη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες φτάνουν τα 18.000. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 30.000 που δαπάνησαν 70-80 εκατομμύρια ευρώ.

Παράλληλα, αυξάνεται και ο αριθμός των οικογενειών που καταφεύγουν στο εξωτερικό αναζητώντας στα βλαστοκύτταρα και στις νέες θεραπευτικές μεθόδους ίαση σε μέχρι στιγμής ανίατες ασθένειες. Κλινικές στην Ασία- αλλά και σε Ευρώπη και Αμερική- διαφημίζουν τέτοιου είδους κλινικές εφαρμογές, οι οποίες ωστόσο δεν είναι εγκεκριμένες και δεν έχουν αποδειχθεί ασφαλείς.

Ενα παράδειγμα. Η περίπτωση που δημοσιεύτηκε πέρσι στο επιστημονικό περιοδικό «ΡLoS Μedicine» είναι ενδεικτική: ένα αγόρι ταξίδεψε έως τη Μόσχα για να υποβληθεί σε μια «νέα θεραπεία» με έγχυση νευρικών εμβρυϊκών κυττάρων στον εγκέφαλο. Το παιδί έπασχε από μια σπάνια γενετική νόσο, η οποία σταδιακά οδηγεί σε παράλυση. Ακολούθησαν κι άλλες εγχύσεις, όμως έπειτα από περίπου τέσσερα χρόνια, το αγοράκι άρχισε να υποφέρει από πονοκεφάλους. Στα σημεία των εγχύσεων είχαν σχηματιστεί καλοήθεις όγκοι, τους οποίους οι γιατροί δεν κατάφεραν να αφαιρέσουν στο σύνολό τους.